พระนาคปรกพะงั่ว องค์ที่ 1

พระนาคปรกพะงั่ว  เป็นพระศิลปะลพบุรีโดยแท้ มีผู้สันทัดกรณีให้ข้อสันนิษฐานว่าเป็นพระฝากกรุ โดยขุนหลวงพะงั่วหรือสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 ได้นำเอาพระที่สร้างในสมัยลพบุรี ซึ่งสร้างโดยช่างสกุลขอมโบราณ มาบรรจุกรุไว้ที่วัดมหาธาตุ     แต่ความจริงแล้วจะต้องเป็นขุนหลวงพะงั่วหรือสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 นั่นเองที่ได้ทรงสร้างเพื่อบรรจุไว้ที่วัดมหาธาตุเมื่อพ.ศ. 1917  คราวที่บูรณะวัดมหาธาตุเพราะเหตุผลสำคัญหลายประการคือ พระองค์เป็นพระมหากษัตริย์นักรบผู้เก่งกล้าสามารถและมีตบะเดชะ มหาอำนาจบารมีสูง ซึ่งเป็นไปไม่ได้ที่พระองค์จะนำพระของผู้อื่นสร้างมาบรรจุเป็นอนุสรณ์ของพระองค์ท่านเอง    ในรัชสมัยของพระองค์นั้น พระองค์ท่านเป็นพระมหากษัตริย์องค์ที่ 3 แห่งกรุงศรีอยุธยา  ซึ่งช่วงเวลานั้นยังคงอยู่ในช่วงคาบเกี่ยวผลัดเปลี่ยนยุคของศิลปะอู่ทอง ซึ่งคือศิลปะขอมในภาคกลางก่อนสมัยอยุธยา ได้รับอิทธิพลจากศิลปะลพบุรีอยู่มาก ไม่ใช่ศิลปะอยุธยาของพระเจ้าอู่ทองอย่างที่หลายท่านเข้าใจ เป็นศิลปะของขอมโดยตรงและในช่วงแรกนั้นอยุธยายังไม่มีศิลปะของตนเอง  ดังนั้นศิลปะอู่ทองจึงยังมีอิทธิพลอยู่เต็มที่ และ ในสมัยพระเจ้าอู่ทอง พระปฐมกษัตริย์องค์แรกแห่งกรุงศรีอยุธยา ทรงมีรับสั่งให้ขุนหลวงพะงั่วไปปกครองเมืองสุพรรณบุรี  ส่วนสมเด็จพระราเมศวรไปปกครองลพบุรี จึงเป็นไปไม่ได้ที่ขุนหลวงพะงั่วจะนำพระจากลพบุรีไปบรรจุกรุที่อยุธยา จะเห็นได้ว่าพระนาคปรกที่ขึ้นกรุอื่นในลพบุรีนั้นไม่มีพระนาคปรกที่เป็นแบบเดียวกับปรกพะงั่วเลย เพียงแต่ระบุได้ว่าเป็นศิลปะในยุคสมัยเดียวกันเท่านั้น    พระพิมพ์นี้ ขุดพบจากกรุในบริเวณวัดมหาธาตุ เมื่อ พ.ศ.2499 เป็นพระเนื้อชินเงิน ที่มีอายุความเก่าถึง ๖๐๐ กว่าปี พระกรุนี้เกือบทั้งหมด เนื้อพระจะผุกร่อนและระเบิดเสียมาก เพราะเป็นกรุที่น้ำท่วมถึง  ส่วนมากเป็นผิวสนิมเกล็ดกระดี่สีดำตีนกา  เนื้อพระออกแบบสีดำปนเทา ปรากฏอยู่ทั่วบริเวณผิวพระ    พระที่ขุดพบได้พิมพ์นี้มีศิลปะของขอมโดยตรง โดยเฉพาะพระนาคปรกพะงั่วที่มีซุ้มเรือนแก้ว ถือเป็นพิมพ์พิเศษที่หาได้ยากยิ่ง ลักษณะของซุ้มเรือนแก้วที่อยู่ล้อมองค์พระงดงามมาก ซุ้มลักษณะเช่นนี้เป็นเอกลักษณ์ที่สามารถชี้ชัดได้ว่า เป็นการสร้างโดยฝีมือช่างของศิลปะขอมโบราณ     อีกทั้งพระพิมพ์นี้มีลักษณะผุกร่อนระเบิดมาก จะเก่ากว่าพระทั้งหลายที่ขุดพบได้ที่  อยุธยา ซึ่งส่วนใหญ่เป็นพระที่มีผิวปรอทขาวจับตามองค์พระแทบทั้งสิ้น  แต่ พระนาคปรกพะงั่วทั้งกรุ กลับไม่มีผิวคราบปรอทเลย มีแต่สนิมเกล็ดกระดี่เป็นส่วนใหญ่ และผิวเนื้อพระออกทางสีดำปนเทา แบบสนิมตีนกาทั่วทั้งองค์    พระนาคปรกกรุพะงั่ว เป็นพระนาคปรกที่ถือว่าเป็นจักรพรรดิแห่งพระนาคปรกที่มีพุทธศิลป์งดงามอลังการที่สุด โดยเฉพาะตัวพญานาค ดูดุจดั่งมีชีวิต แผ่รังสีแห่งความมีอำนาจน่าเกรงขาม ซึ่งไม่มีพระนาคปรกจากกรุอื่นใดที่จะมีพลังดึงดูดให้ชวนชมน่าเกรงขามมากเท่ากับพระนาคปรกพะงั่ว กรุวัดมหาธาตุนี้เลย